A Sarajevo hajan las persunas betg fatg cumpras da panica cura che corona è rut or, mabain cura che la Russia ha attatgà l'Ucraina, di Amina Ovcina Cajacob ch'è da Sarajevo e viva oz a Cuira. En las butias n'hajan ins betg pli chattà farina, haja sia mamma che ha 80 onns e viva anc adina a Sarajevo raquintà ad ella. Ella tema ina nova guerra er en Bosnia. Ina tema che vegn era tgirada da la politica en Bosnia, declera l'expert per la Bosnia da radio SRF Christoph Wüthrich.
In curt sguard en l'istorgia
Per chapir meglier la situaziun gida in curt sguard en la pli giuvna istorgia da la Bosnia Erzegovina. Suenter la mort da Josip Tito, cura che la Jugoslavia è crudada ensemen, vuleva la Serbia sut Slobodan Milosevic surprender la direcziun sur dals pajais dal Balcan. Dentant la Croazia e lura la Slovenia han vulì restar independentas ed èn perquai vegnidas attatgadas. Er dus terz da la Bosnia, nua che Bosniaks, Serbs e Croats vivan ensemen, ha vulì far il pass en l'independenza. Ils Serbs na vulevan betg quai ed han – ditg simpel – attatgà. Els han attatgà la citad principala Sarajevo e chaschunà ina guerra che ha cuzzà 4 onns e chaschunà passa 100'000 unfrendas.
La cunvegna da Dayton, benedicziun e smaladicziun
Il 1995 sesan las partidas pertutgadas ensemen en ils Stadis Unids da l'America per far ina cunvegna da pasch. Quella guarda or uschia, ch'ils Serbs survegnan ina part dal territori, la republica Srpska, ils bosniacs e croats in'autra part, la federaziun Bosnia Erzegovina. Dentant:
Quella cunvegna da pasch è in zic stada ina benedicziun e smaladicziun en il medem mument. Per l'ina ha ella terminà la guerra, dentant creà structuras uschè cumplitgadas, che la Bosnia è dapi blers onns bloccada.
Singuls politichers, per exempel Milorad Dodik per ils serbs, Dragan Covic per ils croats e Bakir Izetbegovic per ils bosniacs smanatschan da vulair siglientar quellas structuras e fetschian tema a la populaziun cun ina nova guerra. Perquai na saja la tema da Vahida Ovcina betg dal tut nungiustifitgada. «Ins na po betg excluder dal tut la pussaivladad d'ina guerra, perquai ch'ils politichers provocheschan dapi onns in l'auter.» L'attatga da la Russia sin l'Ucraina haja dentant anc betg mess dapli ieli en il fieu tar la Bosnia, mabain plitost quietà la situaziun: «Perquai che uschia han bleras persunas er en l'UE ed en ils Stadis Unids vesì, che la situaziun en Bosnia na po betg cuntinuar uschia che naziunalists pon far tge ch'els vulan».
Far tema per zuppentar
Vinavant agiunta Christoph Wüthrich, ch'il far tema a la populaziun cun ina nova guerra saja er ina strategia. Tema saja numnadamain in fitg effizient med politic per mantegnair la pussanza politica.
La tema chaschuna che la populaziun tschertga protecziun tar ils politichers che sa vendan il pli fitg sco protecturs.
E cun far tema haja la populaziun auters patratgs. Els na vesian uschia betg ch'ils politichers hajan naginas schliaziuns per ils problems dal pajais. Per exempel haja la furmaziun ubain la sanadad publica en Bosnia gronds problems ch'ils politichers na possian betg schliar. Ed in terz motiv: «Cun far tema emprovan els er da zuppentar lur activitad corrupta». Blers lavurian ensemen cun la criminalitad organisada ubain surdattan lavurs dal maun public ad amis per pretschs fantastics. «Cura che quai va per la criminalitad lavuran dentant tuts ensemen, bosniacs, serbs e croats.»
Per midar il sistem politic e far il pass or dal raspun dovria la Bosnia ina nova generaziun da politicras e politichers giuvens che na sajan betg naziunalists. Per il mument ed en vista a las proximas elecziuns en Bosnia saja quai dentant anc in patratg illusoric.
