Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Radio Alpin Il rumpa-monopol

Avant exact in mais ha il BAKOM procurà per ina stremblida radiofonica en il Grischun: enstagl da Radio Südostschweiz ha Radio Alpin survegnì attribuì la concessiun. Quel «nov» radio n’ha anc nagut, cun excepziun dad in grond biro vid a Cuira-Vest.

Stefan Bühler mussa gugent – e cun luschezza – las localitads dal futur «Radio Alpin». Igl è in biro grond, schegea plitost trist e sduvrà. El sa chatta en in cumplex da vaider cun stizuns e biros en la Rheinfelsstrasse 1 a Cuira, be paucs meters davent da la staziun da tren Cuira-Vest ed era mo paucs meters davent da l’edifizi chantunal Sinergia.

Stefan Bühler mussa gugent ils 200 m² surfatscha e declera nua ch’ina dunsaina da collavuraturas e collavuraturs dal nov radio privat avessan da traffitgar a partir dal 2025. Però el di era: «Uschè ditg che nus n’avain betg la conferma definitiva, sche nossa concessiun po entrar en vigur sin entschatta dal proxim onn, resta quest biro vid. Nus na pudain gea betg far investiziuns en l’infrastructura da radio cun studios e tuttiquanti senza avair ina garanzia che nus possian propi emetter.» Uschia che Stefan Bühler resta per il mument tut sulet en il biro vid, ma el resta qua cun l’arma al pe per dar l’attatga. Sustegn survegn el da ses cumpogn da cumbat da Turitg, il pionier da radio svizzer Roger Schawinski.

Fullavia e bandierel

Da la decisiun dal BAKOM dals 11 da schaner 2024 han els dus gì in plaschairun, schegea che la dunna da Stefan Bühler ha ditg quel di ad el: «Ti battas!» Tant el sco era Roger Schawinski n’èn gea betg ils pli giuvens, tuts dus van vers ils otganta: Stefan Bühler è da l’annada 1948, Schawinski da l’annada 1945. Per Stefan Bühler è dentant lur vegliadetgna irrelevanta: «Nus essan gea mo las duas persunas ch’han inoltrà la candidatura e che stattan botta per la nov’interpresa.» Ch’el e Schawinski sajan la «Speerspitze», di Bühler pliras giadas, per uschedir il fullavia ed il bandierel per realisar in radio privat en il Grischun: «Nus vulain stgaffir la basa – ma il nov emettur sto lura vegnir realisà dad in team giuven.»

Porscher in’alternativa

Gia en quests pleds resorta il stimul principal dals dus concessiunaris, numnadamain dad esser la «bastiun che rumpa il monopol» da la chasa da medias Somedia, la quala edescha pliras gasettas (tranter auter La Quotidiana), gestiunescha pliras paginas online ed emetta la TSO ed il RSO. «Nus vulain stgaffir dapli diversitad en la purschida mediala ed en las opiniuns, quai è nossa motivaziun principala», di Stefan Bühler: «Nus vulain cumbatter ils monopols e l’unilateralitad – nus vulain porscher in’alternativa. Quai è gia adina stà il motto professiunal da Roger Schawinski en il sectur da radio, gia cura ch’el emetteva la fin dals onns ’70 sco pirat ses Radio 24 davent dal Pizzo Groppera.»

E per el sez – Stefan Bühler – saja la motivaziun sumeglianta, simplamain or dad ina perspectiva editoriala e schurnalistica: «Il monopol medial actual en il Grischun è il pli mal en Svizra.» Quai di il schurnalist ed editur Stefan Bühler ch’ha sez lavurà 25 onns en la chasa editura da la famiglia Lebrument, per gronda part perfin en posiziuns da manar e durant 10 onns sco schefredactur da la Bündner Zeitung. Ils davos 25 onns è Stefan Bühler stà editur independent (p.ex. chasa editura Desertina) e cumissiunari per autras chasas edituras (p.ex. Chasa Editura Rumantscha).

«Giuven, critic ed independent»

Ma tar la concessiun da radio actuala na vai apparentamain betg per il passà u per il preschent, mabain per l’avegnir en il biro grond a la Rheinfelsstrasse 1. Davent da qua avessi tenor la candidatura da Radio Alpin da dar a partir da schaner 2025 in radio da 24 uras e da trais linguas, principalmain tudestg, parzialmain era rumantsch e talian. Ed era sche Stefan Bühler conceda ch’els na possian betg inventar da nov la roda radiofonica, è el persvas da pudair offrir en avegnir «in emettur giuven, critic ed independent che porscha tut las novitads relevantas da la regiun e che promova la debatta».

Che lur program saja en mintga cas vegnì valità meglier dal BAKOM che quel da la Somedia e surtut haja lur dossier gia fatg ponderaziuns co integrar en la lavur da mintgadi innovaziuns sco l’intelligenza artifiziala. Ils custs previs per gestir il Radio Alpin: 4,5 milliuns francs per onn, grazia a la concessiun federala vegnan dentant subvenziunads 2,8 milliuns. La concessiun è vegnida surdada per ils onns 2025 – 2034. Il num d’emettur «Radio Alpin» è anc provisoric ed administrativ.

Cun 11 plazzas cumplainas

Sin la dumonda, sche lur program saja propi realistic, renda Stefan Bühler attent a las obligaziuns dal BAKOM envers ils concessiunaris: «L’uffizi lascha controllar, sch’ins adempleschia tut ils criteris, per exempel pertutgant la collavuraziun regiunala e la rapportaziun per rumantsch e talian.» La concessiun attribuida pretenda numnadamain er elements da program en quellas duas linguas minoritaras dal Grischun.

Concernent il rumantsch ha Radio Alpin candidà cun l’idea da collavurar en avegnir cun la FMR (Fundaziun Medias Rumantschas), la quala na fa dentant nagina lavur radiofonica. Stefan Bühler di: «Gea, qua stuain nus pir entrar en contact cun la FMR e sclerir, tgeninas pussaivladads ch’i dess per profitar da quella purschida rumantscha.» (Remartga redacziunala: Enfin al mument da quest’intervista n’han ils iniziants da Radio Alpin mai gì contact cun la FMR.)

E che il Radio Alpin vuless realisar ses program cun mo 11 plazzas cumplainas, en cumbinaziun cun ina rait da correspundents/as, resguarda l’iniziant sco calculaziun realistica: «Igl è da dir che quellas 11 plazzas redacziunalas fan cumplainamain ina rapportaziun regiunala. Quella squadra na fa betg novitads ed istorgias naziunalas ed internaziunalas. Là collavurain nus, sco autras staziuns era, cun partenaris svizzers e cumprain da quels ils servetschs necessaris.»

Da RSO tar Radio Alpin

Avrir la box Serrar la box

Ils dus interprendiders Stefan Bühler e Roger Schawinski han fatg la cursa l’entschatta da quest onn 2024 cun lur proposta per il Radio Alpin per ina concessiun da radio privat per la regiun Glaruna e Grischun (Südostschweiz). Fin ussa era quella concessiun ch’è munida cun ina subvenziun federala dad 2,8 milliuns en mauns da la chasa da medias Somedia.

Quella emetta dapi blers onns in radio privat, l’emprim sut il num Radio Grischa – ch’era antruras anc in’interpresa privata, avant che vegnir integrà en il conglomerat da medias da la famiglia Lebrument – ed a partir dal 2015 sut il num Radio Südostschweiz (RSO). Quel radio ha gist en il Grischun in bun auditori ed ina tradiziun da passa trais decennis. Ma ils criteris «tradiziun» u «auditori» n’ha il BAKOM betg vulì resguardar en sia valitaziun. Ella ha mo examinà ils dus palpiris per ils dus radios, Radio Alpin ed RSO, senza considerar, sch’i dat quel emettur pir sin palpiri u sch’el è gia etablì.

La valitaziun dal BAKOM è stada stretga, sco che la disposiziun (publica) da l’uffizi dals 11 da schaner 2024 cumprova. Tenor ils differents puncts e criteris ha il Radio Alpin fatg mo paucs puncts dapli che RSO: 1200 puncts cunter 1167 puncts. Ma gist tar candidaturas ch’èn pli u main medem bunas, vegn en vigur ina pretensiun da la Lescha da radio e televisiun (LRTV). Tenor quella survegn la concessiun quel radio che porscha gia mo cun sia existenza dapli diversitad. Uschia che il BAKOM ha decis da surdar per ils onns 2025 fin 2034 la concessiun per il radio privat local per la regiun «Südostschweiz-Glaruna» al Radio Alpin da Stefan Bühler e Roger Schawinski.

L’interpresa Somedia (v.d. la filiala Südostschweiz Radio AG) ha annunzià avant in mais da vulair far recurs tar il Tribunal administrativ federal. Fin la fin da redacziun da questa gasetta n’è il recurs anc betg vegnì communitgà uffizialmain. (fmr/dat)

Chattà persuna che maina il radio

Era sche Stefan Bühler è al mument tut sulet – ed er in pau pers – en il biro grond a Cuira, senta el in grond sustegn da pliras varts: «Nus avain survegnì enorm blers resuns da la populaziun e d’instituziuns. E gea, nus avain gia survegnì numerusas annunzias da persunas che vulessan lavurar tar nus. Perquai essan nus propi da fitg buna speranza da pudair metter en pe aifer in onn in bun emettur.»

Sco ch’el tradescha, hajan el e Roger Schawinski era gia chattà ina persuna che vuless manar l’emettur, vul dir in/a directur/a da program. Ch’i saja ina persuna bilingua e grischuna. Dapli n’ha Stefan Bühler betg vulì tradir, perquai che quella persuna possia gea pir vegnir engaschada e communitgada cura che la societad purtadra – la Radio Alpin AG cun sedia a Cuira – saja fundada. Quai avess da capitar durant las proximas emnas. «Pir cura che l’interpresa è fundada, pudain nus cumenzar a far acquisiziuns e suttascriver contracts», di Stefan Bühler. E lura pudessan era entschaiver las emprimas lavurs: bajegiar il studio, stgaffir las premissas tecnicas, engaschar persunal. Ma apunta, tut quai dependa anc da la dumonda spinusa, sche la concessiun ha vigur legala. Tut las preparativas da Radio Alpin pon restar bloccadas, sche la Somedia faschess recurs cunter la decisiun dal BAKOM tar il Tribunal administrativ federal (guarda boxa).

Discurs cun Somedia

Co ch’i va vinavant las proxims emnas, dependa damai ferm era da la chasa editura Somedia. Roger Schawinski aveva da sia vart ventilà avant in mais ch’i pudess dar ina collavuraziun u surdada, cun quai che RSO pudess avair studios e persunal danvanz. Hai entant gia dà discurs tranter RSO e Radio Alpin? – «Gea, nus essan entrads en contact. Igl ha dà discurs! Ma senza ch’igl avess dà decisiuns.» Dapli n’ha Stefan Bühler betg vulì tradir.

La Somedia, vul dir il president da la Radio Südostschweiz AG, Silvio Lebrument, ha mess en vista envers la FMR ch’i dettia quest glindesdi «news» en chaussa concessiun e recurs. Igl è bain pussaivel ch’il bandierel Stefan Bühler vegn ad udir glindesdi da quellas «news» durant seser sulet en ses biro grond da la Rheinfelsstrasse 1. L’emprim telefonat vegn lura ad ir vers Turitg.

Artitgels legids il pli savens