Siglir tar il cuntegn

Header

video
Ils differents daners e lur valutas
Or da Minisguard dals 10.04.2010.
laschar ir. Durada: 2 minutas 23 Secundas.
cuntegn

Lexicon D Daners

Munaida datti dapi 2700 onns, bancnotas hai lura dà bler pli tard. Ed il temp è sa midà bler. Ils daners giaschan betg pli a chasa en in truclet mabain sin banca. Sch'ins n'ha betg avunda daners van blers a dumandar la banca per raps. Sche bleras persunas vulessan quai alura sa la banca crear raps.

Ils differents daners e lur valurs

Sch'ins va en vacanzas en in'auter pajais dovr'ins er auters daners. Cun il franc na pon ins lura betg pajar. Daco è quai uschia? En blers pajais da l'Europa èsi da pajar cun euros. Dentant, pertge datti differenzas tranter las differentas valutas sco euros e francs? E pertge vala l'euro ina giada 1.50 francs e pac pli tard mo pli 1.40 francs? Il Minisguard ha las respostas.

Ozendi pajain nus cun daners quai che nus cumprain. Quai n’è betg adina stà uschia. Munaida datti dapi rodund 2700 onns. Bancnotas hai lura dà bler pli tard.

pajar cun ina bancanota da 20 francs
Legenda: pajar cun ina bancanota da 20 francs RTR

Da la giaglina tar la carta da credit

Sche nus giain ozendi en stizun lura èsi cler che nus pajain cun daners, quai che nus avain cumprà. Ma quai n’è betg adina stà uschia. Munaida datti numnadamain pir dapi rodund 2700 onns. Bancnotas hai lura dà bler pli tard.

baratar rauba
Legenda: baratar rauba Dreamstime

Vus avais segir era gia barattà insatge. Forsa avais barattà in gieu u in cudesch cun vossa amia u voss ami e survegnì in auter persuenter. Gist uschia funcziunava quai era avant ch’i deva daners.

Giaglina chaschiel
Legenda: Giaglina chaschiel RTR

In exempel: Remo vul in toc chaschiel. El ha giaglinas ed ina da quellas pudess el barattar. Pia tschertga Remo ussa insatgi che ha in toc chaschiel e che dovra ina giaglina. Cura che Remo ha chattà quella persuna po el far il barat.

Mo quai è tut tenor in pau cumplitgà. Sch’ins na chatta nagin che ha in toc chaschiel e vul persuenter ina giaglina, daventi grev da far il barat. In'autra chaussa è era che mangiativas van cun il temp en mal. Pia na pos jau betg tegnair si in toc dal chaschiel uschè ditg enfin ch’ins vul puspè barattar insatge. Perquai è vegnì tschertgà ina nova furma da pajar la rauba che vegniva cumprada.

sal
Legenda: sal Dreamstime

L’emprima furma dal daner

La soluziun è stada il daner primitiv. Quai pudevan esser conchiglias, sal, té setgentà ed uschia enavant. En mintga regiun eran quai chaussas ch’i deva per il pli en abundanza ed era renconuschida sco med da pajar.

Tar noss Remo era quai il sal. Sche Remo vul uss cumprar in toc chaschiel, sche po el simplamain pajar quai toc chaschiel cun il sal. In’autra persuna che dovra ina giaglina vegn tar Remo e dumonda sch’el haja ina giaglina. Remo ha ina giaglina. El na vul dentant betg barattar la giaglina cun salata perquai ch’el na dovra betg gist quella. Perquai survegn Remo sal per sia giaglina. Cun quai sal po el lura puspè barattar autras chaussas.

munaida veglia
Legenda: munaida veglia Dreamstime

La munaida

Pajà vegniva per part era cun pulvra u tocca d’aur u agent. Ils metals stuevan lura mintgamai vegnir pasads. Quai era lura pli cumplitgà che oz. Perquai han ils commerziants inventà en il 7avel tschientaner avant Cristus (avant rodund 2700 onns) l’emprima munaida. Il metal vegniva lura furmà sco ina munaida e sin quellas vegniva pitgà en in segn. Uschia savev’ins quanta valita ch’il toc metal aveva.

Pli tard han lura ils stadis surpiglià il pensum da producir la munaida e cunquai è il daner sco nus enconuschain oz stà inventà.

Bancanota da 100 francs dal 1907
Legenda: Bancanota da 100 francs dal 1907 RTR

Daners da palpiri

Ussa pudeva Remo mintgamai pajar quai ch’el cumprava cun las munaidas uffizialas. Mo era quai era magari in pau stentus. Tar grondas summas avev'ins da purtar blera munaida e quai era fitg grev e pauc cumadaivel. Perquai han ils chinais inventà avant var 1400 onns la bancnota. Ils pli blers pajais enconuschan dentant las bancnotas pir davent dal 19avel tschientaner. Uschia era la Svizra.

carta da banca
Legenda: carta da banca Google

Plastic empè da munaida e bancnotas

Il temp è sa midà vinavant ed ils daners giaschan betg pli a chasa en in truclet mabain sin banca. Quella n’è betg adina averta e perquai datti cartas da banca. Cun quellas pon ins retrair daners giu dal conto da banca dals bancomats. Cun las cartas pon ins dentant era pajar en butia. Uschia ston ins, sch’ins vul, prest mai pli prender en maun daners.

Artitgels legids il pli savens