Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Bunura: Co gieva quai puspè cun eleger?
Or da Actualitad dals 04.10.2019.
laschar ir. Durada: 5 minutas 38 Secundas.
cuntegn

Co gieva quai cun eleger? La guida per votar

Cumular, panaschar, stritgar? Pussaivladads datti avunda, ed i n'è betg adina simpel. Qua chattais vus in agid per eleger.

Sistem d'eleger en Grischun

Il Grischun elegia en sistem da proporz. En quel na vai betg en emprima lingia per las vuschs d'in singul candidat u candidata. I va pli fitg per las vuschs, che las colliaziuns da glistas survegnan.

Dimena: Cur ch'ins ha dumbrà or las vuschs vegnan ils sezs repartids sin las colliaziuns da glistas. Dapli vuschs ch'ina glista ha, dapli sez ch'ella survegn. Pir en in segund e terz pass guardan ins, tge persunas or da quellas colliaziuns ch'èn lura elegidas.

L'effect da las colliaziuns – in exempel

Avrir la box Serrar la box

Tar las elecziuns naziunalas 2015 ha Duri Campell da la PBD survegnì il tschintgavel sez. El ha survegnì 12'570 vuschs. Dus da ses concurrents han dentant gì dapli vuschs ch'el. Jon Pult, PS, ha survegnì 14'348 vuschs, Josias Gasser, PVL, ha survegnì 12'990.

PBD aveva profità...

La PBD cun Duri Campell han fatg ina colliaziun da glista cun la PCD e la PLD. Quella colliaziun ha fatg enturn 44% da tut las vuschs ed ha survegnì dus sez. Duri Campell ha fatg las segund bleras vuschs en quella colliaziun ed ha uschia survegnì il sez.

... PS e PVL avevan pers

La colliaziun da glistas da PS e PVL ha mo survegnì in sez. Quel ha survegnì Silva Semadeni. Pult e Gasser èn turnads cun mauns vids – malgrà ch'els han gì atgnamain dapli vuschs che Campell.

Cussegl naziunal

Uss dentant vai per eleger. Sco emprim prendan ins ina glista or dal cudeschet da glistas. Tgenina ch’ins prenda, quai dependa puspè da Vus. Vus pudais u metter quella senza midadas en cuverta per votar u che vus faschais anc in pèr midadas. En tut pudais Vus dar tschintg vuschs perquai ch'il Grischun ha da bun tschintg sezs il Cussegl naziunal.

  • Cumular: Vus pudais scriver si maximal duas giadas il medem num. Quel candidat u quella candidata survegn lura er duas vuschs.
  • Stritgar: Sch’ins vul betg eleger ina persuna, astg’ins stritgar ella. Adatg: Sch’ins na remplazza betg quel num, survegn la glista tuttina quella vusch, simplamain betg il candidat.
  • Panaschar: Ins prenda ina glista, stritga singuls nums e scriva si nums d’autras glistas. En quel cas survegn tant il candidat sco er sia partida mintgamai ina vusch.

Ins sa dentant er crear ina glista nova. En quel cas prendan ins la glista vida a la fin dal cudeschet da votar. Qua pon ins scriver si ils nums e numers dals candidats e las candidatas giavischadas. Sch’ins na scriva betg si tschintg candidats, van las vuschs vidas quasi a perder. Quai san ins midar cun scriver si in num d’ina partida sisum la glista. Lura survegn quella partida las vuschs vidas.

In pèr reglas generalas

Avrir la box Serrar la box
  • Be nizzegiar documents uffizials.
  • Mo trametter en ina glista.
  • Almain in num sin mia glista sto esser correct – uschiglio na vala tut la glista betg.
  • Ins sa dar maximal duas vuschs ad in candidat.
  • Mo nums ch'ins chatta sin ina da las glistas èn valaivels. Sche in num n'è betg valaivel sa la glista sez dentant anc adina survegnir ina vusch.
  • Sch'ins votescha per posta ston ins suttascriver l'attest da dretg da votar e metter quel en la cuverta. Betg emblidar da metter a temp sin posta.

Adatg! Colliaziuns da glistas

Las colliaziuns da glistas èn in pau spinusas.

video
Colliaziun da glistas - WTF?!
Or da Battaporta dals 07.08.2015.
laschar ir. Durada: 2 minutas 30 Secundas.

Er cun votar ston ins esser conscient: Cun dar la vusch ad in candidat pudessi esser, ch'ins sustegna er ina partida, ch'ins na vul gnanca sustegnair. Quai è ina flaivlezza da quel sistem d'eleger. Tut las glistas en il cudeschet da votaziun èn er en ina colliaziun da glista.

audio
Bunura: Co funcziuna quai cun las glistas?
ord Actualitad dals 04.10.2019.
laschar ir. Durada: 4 minutas 14 Secundas.

Cussegl dals chantuns

Qua èsi atgnamain fitg simpel. Ins prenda il cedel electoral e scriva si maximalmain dus nums dals candidats e candidatas ch'ins vul dar la vusch. Sch'ins vul mo dar la vusch ad ina persuna, pon ins stritgar tras il segund spazi. Ins sa mo dar ina vusch a mintga candidat. Sch'ins scriva si dus giadas il medem num survegn el mo ina vusch.

Ils candidats per il Cussegl dals chantunals

Avrir la box Serrar la box
  • Stefan Engler, PCD (en uffizi)
  • Martin Schmid, PLD (en uffizi)
  • Jon Pult, PS
  • Valérie Favre Accola, PPS
  • Géraldine Danuser, PVL
  • Timo Stammwitz, senza partida

A tgi insumma dar la vusch?

Mintgin e mintgina sto sez decider a tgi ch’el vul dar sias vuschs. Sut il suandant link pudais vus respunder in questiunari. Quel preschenta a vus ina schelta da candidatas e candidats che correspundan a voss interess.

En il dossier dad Elecziuns chattais vus tut ils rapports da RTR en connex cun las votaziuns.

Dossier elecziuns19

Avrir la box Serrar la box

RTR Elecziuns 2019

Artitgels legids il pli savens