Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Svizra Da cletg da glistas e discletg da proporz

Il sistem electoral svizzer favurisescha partidas grondas sin donn e cust da pitschnas. Colliaziuns da glistas fan in tant remedura, sco quai che l'analisa visuala da SRF News mussa. E: Ils ultims onns electorals ha profità surtut la sanestra - i sa cristallisescha però ina midada tar la dretga.

Igl è stà ina terrada per la PPS tar las elecziuns dal 2011: Ella ha pers 2,3% da las vuschs (cumpareglià cun il 2007). Mal ha però surtut fatg la perdita dad 8 sezs sin basa da las colliaziuns da glistas. Sch'i na dess betg questas, avessia la partida 62 enstagl da 54 sezs - pia tuttina blers sco il 2007. Gudagnà tras il sistem han il 2011 la PVL (5 sezs), la PCD (2 sezs) e la PS (2 sezs) tras colliaziuns da glistas.

En favur dals gronds

Questas midadas dals sez dal 2011 mussan l'atgnadad dal sistem electoral svizzer: Senza colliaziuns da glistas tranter las partidas avess la PPS 31% dals sezs - cun mo 26,6% da las vuschs. La PVL però avess mo 4% dals sezs, malgrà 5% cumpart da las vuschs. La raschun per questa inconsequenza è la procedura, coi vegn repartgì ils sezs da las partidas aifer ils chantuns.

audio
Mezdi: Tge che colliaziuns da glistas portan propi, mussa ina retschertga da SRF
ord Actualitad dals 25.06.2015.
laschar ir. Durada: 4 minutas 2 Secundas.

«Sco tar ina taglia persunala vegn tratg giu ina quota fixa dals mandats che mintga partida avess. Questa taglia persunala vegn attribuida surtut als gronds», declera Daniel Bochsler, politolog al center per democrazia Aarau ed a l'Universitad da Turitg. Questa procedura da repartiziun defurmeschia il proporz sin donn e cust da las partidas pitschnas.

Las colliaziuns da glista fungeschan sco correctiv per quest problem: Ellas possibiliteschan allianzas tar ina unitad pli gronda ch'ha uschia matematicamain dapli schanzas per in sez. Gist las partidas pitschnas pon uschia nizzegiar il correctiv. Aifer questa colliaziun da glistas gudognia però tendenzialmain puspè la partida cun las pli bleras vuschs, di Bochsler.

Retrospectiva istorica sin gudogns e perditas - per exempel GR

Effectiv ha quai dà il 2011 mo dus da 13 cas, nua che quai fiss stà auter. En il Grischun per exempel, ha la PVL gudagnà in sez supplementar tras la colliaziun cun la PS pli gronda ed la PES (ils Verds). Quai puspè sin donn e cust da la PPS ch'avess gì in sez dapli senza la colliaziun da las glistas cotschnas-verdas.

Exempels - era d'auters chantuns - chattais en la visualisaziun:

Selecziunai il chantun ubain la survista (sura san.)
e la differenza cun e senza colliaziun (sura dretg).

Daniel Bochsler ha calculà tut ils gudogns e las perditas da sezs tras colliaziuns da glistas da las ultimas 5 elecziuns parlamentaras. Sia evaluaziun mussa: I dat plirs victurs moderads e 2 gronds perdiders.

  • La PPS ha pers 19 sezs
  • La PLD ha pers 11 sezs

Il return da las colliaziuns da glistas burgaisas

En general hajan profità da colliaziuns da glistas surtut las partidas sanestras-verdas ils ultims 20 onns, di Bochsler. Questas sajan bain en cuntrast cun la dretga fragmentadas pli fitg en partidas pitschnas e pli pitschnas - hajan però tegnì ina lingia politica communabla. Uschia han ellas stuì pajar mo 1 giada la taglia per il sistem da proporz - uschedadir 1 giada per la «entira famiglia».

Cun il success da las novas partidas burgaisas sa cristallisescha però la midada da la direcziun. PLD e PCD avevan pers il 2011 grondas parts da lur electorat a la PBD e la PVL. Uschia rendi surtut per questas da colliar lur glistas per pajar mo 1 giada la "taglia da proporz".

Colliaziuns da glistas: Il giat en il sac?

Ina coaliziun da las partidas burgaisas cun la partida cun las pli bleras vuschs - la PPS - saja però anc adina nunrealistica. Quai n'acceptassian ils electurs strusch, manegia Bochsler sa referend sin retschertgas e statisticas da panaschar. Quai saja in'ulteriura raschun che las colliaziuns da glistas suondian la lingia politica.

Problematica però: Savens na sajan ils electurs betg cunscients ch'els gidian cun lur cedel d'elecziun tut tenor era anc in'autra partida ad in sez. Colliaziuns da glistas n'èn numnadamain marcadas mo a l'ur dal cedel, uschia ch'igl è savens stentus d'eruir il(s) partenari(s) da la glista. In exempel per ina colliaziun nunusitada hai quai dà il 2011 en il chantun Turgovia: Qua han la Uniun democratica federala UDF e la Partida evangelica svizra PEV gidà a la PVL ch'ha gudagnà in sez supplementar.

Ina regulaziun e pratica naziunala e standardisada per marcar meglier las glistas colliadas - per exempel cun colurs - creassian dapli transparenza. Per las elecziuns da l'october che vegn na datti però anc betg remedura.

RR actualitad da mezdi 11:00

Artitgels legids il pli savens