Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Protecziun cunter lavinas Mantegnair 600 km paralavinas, organisaziun e clima èn las sfidas

10'000 lavinas da l'entira Svizra ha il piunier da lavinas ed inspectur federal per selvicultura Johann Fortunat Coaz cartografà suenter l'enviern extrem dal 1888. Quai è stà il cumenzament da las cartas da privels da lavinas che vegnan er oz anc duvradas. E cun mintga enviern extrem hai dà svilups.

Sco emprima mesira da protecziun ha il piunier da lavinas Johan Fortunat Coaz laschà bajegiar mirs da crap en spundas privlusas. Ma gia il proxim enviern extrem cun bleras lavinas il 1951 hajan ins constatà che quests mirs na gidian betg bler, uschia l'expert Stefan Margreth da l'Institut federal per la perscrutaziun da naiv e lavinas (SLF).

Sco consequenza hai dà in grond svilup tar las furmas da construcziun da paralavinas fin tar quellas da metal u atschal. Quellas correspundan per gronda part anc adina al stadi actual da la tecnica.

audio
Bunura: Eveniments extrems – protecziun cunter lavinas
ord Actualitad dals 29.05.2019.
laschar ir. Durada: 4 minutas 23 Secundas.

Ina singula lavina ha curregì tut las cartas da privels

Sumegliant sco quai ch'igl ha dà in svilup tar las mesiras da construcziun suenter l'enviern 1951, hai er dà in svilup tar ils models per simular, co e nua che lavinas vegnan a val. Sin fundament da quellas simulaziuns han ins lura creà las cartas da privels cun zonas cotschnas e blauas.

L'enviern 1968 è vegnida aval l'uschenumnada «lavina dal dutg dal vitg» a Tavau. Però tut en tut var 300m pli lunsch che quintà sin l'ultima carta da privel. Suenter questa catastrofa hajan ins definì criteris pli severs per tut las cartas da lavinas en Svizra, uschia l'expert dal SLF, Stefan Margreth.

Enviern 1999: concepts da segirtad mancan

Cun var 1'200 lavinas che han chaschunà donns e 17 morts en l'entira Svizra è quai stà in dals envierns ils pli extrems. Quel ha mussà ch'i dat anc grond potenzial tar ils servetschs entaifer las vischnancas durant envierns da lavinas. Cunzunt n'eran quels anc strusch reglads. Perquai èn p. ex. er il responsabel per la segirtad ed il president communal d'Evolène en il chantun Vallais vegnids sentenziads suenter il pli grond accident da lavinas da l'enviern 1999 cun 12 morts.

Tenor Stefan Margreth ha ozendi mintga vischnanca pertutgada da lavinas in concept da segirtad. E tuttina chaschunan gist quels concepts er oz anc lavur per ils experts:

En vischnancas sco Tavau ch'èn confruntadas onn per onn cun lavinas, là èn quels concepts avant maun e mintgin sa precis, tge ch'el ha da far. Auter è quai en lieus, nua ch'i dat forsa be mintga 20 u 30 onns ina giada lavinas. Là datti actualmain il pli bler da far.
Autur: Stefan Margreth expert da l'Institut federal per la perscrutaziun da naiv e lavinas

Detagls che ston tenor l'expert vegnir reglads en in tal concept da lavinas communal èn tranter auter:

  • Tge territoris èn periclitads?
  • Datti vias ch'èn da serrar en tschertas situaziuns?
  • Tge chasas èn eventualmain d'evacuar?
  • Co contactar ed avertir possessurs ed abitants?
  • Tgi ha tge responsabladads e cumpetenzas?
  • euv.

Midada dal clima porta novas sfidas

La lavur da basa è fatga, quai che pertutga la protecziun da lavinas. E che la Svizra è sin in aut nivel, mussa er il fatg che l'UNESCO ha integrà la moda e maniera da tractar il privel da lavinas da la Svizra en l'ierta mundiala immateriala.

Novas sfidas che spetgan ils experts entras la midada dal clima èn tenor Stefan Margreth tranter auter:

  • lavinas da naiv bletscha ch'i vegn a dar adina pli savens e ch'èn fitg grevas da prognostitgar
  • uschenumnads «slush flows» – naiv che sa metta en moviment perquai ch'igl ha pluvì lien intensivamain

RR actualitad 07:00

Artitgels legids il pli savens