Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Surselva Crear in nov linguatg da scrittira per perscrutar il tuatschin

L'universitad da Turitg perscrutescha in dialect rumantsch per survegnir resultats che vegnan da bun a la politica, a la promoziun da linguatgs ed al svilup linguistic. Il dialect che vegn perscrutà è il tuatschin, il dialect sursilvan che sa differenziescha il pli fitg dal linguatg scrit.

Il sursilvan ed il tuatschin fascineschan

audio
Bunura: Project tuatschin - il linguist e la grammatica
ord Actualitad dals 10.08.2017.
laschar ir. Durada: 2 minutas 26 Secundas.

Il romanist e linguist Philippe Maurer ha studegià spagnol e franzos, rumantsch emprenda el dapi tschintg onns. L'emprim contact cun il rumantsch ha el gì cun guardar Balcun Tort, grazia a ses scolast, ed el è stà fascinà. Ussa è el vi da scriver ina grammatica descriptiva dal tuatschin. Quai vegnia da bun als scienziads che pon cumparegliar differents linguatgs. Dentant scriva el lura era ina grammatica per il tuatschin, sco quai che Arnold Spescha ha scrit per il sursilvan. Il sursilvan fascinescha Philippe Maurer sur tut pervi da las differenzas linguisticas.

Gronda valur culturala

Tarcisi Hendry, archivari da la val Tujetsch, manegia, ch'il patua tuatschin saja la pli gronda valur culturala. Ultra da quai saja il tuatschin la pli veglia furma rumantscha che saja sa mantegnida enfin oz. Ina documentaziun fundamentala dal dialect saja in stgazi per las generaziuns vegnintas.

Tge vegn perscrutà?

audio
Bunura: Tujetschin a scrit – universitad da Turitg perscrutescha il «patua» tujetschin
ord Actualitad dals 23.08.2016.
laschar ir. Durada: 2 minutas 32 Secundas.

Las dumondas centralas pertutgan il linguatg spontan, l'influenza d'auters linguatgs, la differenza tranter il linguatg dals giuvens e dals vegls, da la furma discurrida envers la furma scritta e la rolla da la plurilinguitad. La finamira è da perscrutar ed archivar il patrimoni cultural, di Sabine Stoll, professura per psicolinguistica a l'universitad da Turitg. In tal project n'haja quai anc mai dà en Svizra.

Sabine Stoll, professura da psicolinguistica e Jekaterina Mazara, coordinatura dal project e doctoranda da l'universitad da Turitg, sesan vi dad ina maisa.
Legenda: Sabine Stoll, professura da psicolinguistica (sanester) e Jekaterina Mazara, coordinatura dal project e doctoranda da l'uni da Turitg, sa legran da cumenzar cun il project. RTR, M. Hitz

Registraziuns extendidas

In entir onn documenteschan minimum sis famiglias il svilup linguistic da lur uffants da dus fin trais onns, cun filmar quatter enfin tschintg uras per mais. Ina lavur che las mammas fan gugent, per l'ina per sustegnair il rumantsch tuatschin, per l'autra per avair ina bella regurdientscha da lur uffants. Era creschids vegnan a pled. Radund 100 uras registraziun èn planisadas.

Crear in linguatg da scrittira

Ils Tuatschins discurran tut auter che quai ch’els scrivan. Per perscrutar il dialect da rudent ed archivar el vegn creà in linguatg da scrittira, quai cun laschar scriver differenta glieud entiras glistas da chavazzins. Per exempel ina da las pli veglias tuatschinas, lura l’archivari e silsuenter ina schurnalista che scriva mintga di tuatschin, uschia sco ella manegia.

Ils scienziads na discurran anc betg tuatschin

audio
Bunura: Studi da l'uni Turitg davart il tujetschin
ord Actualitad dals 04.04.2016.
laschar ir. Durada: 4 minutas 59 Secundas.

Nagins dals scienziads èn Rumantschs. Perquai èsi l’entschatta difficil da chapir il tuatschin, di Géraldine Walther, collavuratura scientifica a l’universitad da Turitg. Dentant gidan enconuschientschas d’auters linguatgs, sco per exempel il franzos. Uschè spert sco il linguatg da scrittira è vegni definì pon ins cumenzar a transcriver il material da video.

Ils resultats dal project tuatschin duajan era vegnir duvrads per auters dialects, idioms u perfin auters linguatgs.

RR actualitad 08:00

Artitgels legids il pli savens