L’urblauna è in utschè ch'è disà las fradaglias che regnan en muntogna, surtut durant l’enviern sur il cunfin da guaud. Cura che las temperaturas surpassan ils 15 grads sa retira l’urblauna gugent en lieus pli sumbrivauns.
Talent da sa zuppar
Avant l’enviern mida l’urblauna ses vestgì dal brin sgiaglià en in alv pli spess e gross. Era las griflas da l’utschè daventan lura pli pailusas uschia che l’urblauna è buna da chaminar tras la naiv. En general na ves'ins betg uschè facil in urblauna. Ils animals èn buns da sa zuppar fitg bain en la natira.
Pli aut e damain spazi
In studi da la Vogelwarte Sempach en il Parc Naziunal Svizzer ch’ins ha fatg ils ultims 25 onns mussa, che la populaziun da l’urblauna è sa diminuida durant quel temp per bun 13 %. Cunquai ch’ins possia excluder l’influenza da l’uman en la regiun dal Parc Naziunal Svizzer èn plirs facturs da l’ambient responsabels per quel svilup, ha ditg il pledader dal Parc Naziunal Svizzer, Hans Lozza, envers Radiotelevisiun Svizra Rumantscha RTR. Il studi mussa che las urblaunas ston adina sa retrair en regiuns pli autas. Dapi ils onns 1990 è il cunfin d'autezza dal spazi da viver da las urblaunas s'auzà per 120 meters en media.
Sisum il piz – ed ussa ?
Nua che l'utschè pudess sa retrair en il cas che ses spazi da viver sur il cunfin da guaud daventass effectiv memia pitschen, davart quai possian ins per il mument be specular, ha ditg Hans Lozza.
Pussaivel fiss ina dischlocaziun vers l’Europa dal nord, per exempel en l’Islanda u en la Norvegia nua ch’i dat gia ozendi urblaunas. U bain – e quai fiss la finiziun la pli trista da l’istorgia - che la spezia muriss ora en nossas regiuns.
Exposiziun midament da clima
Il Parc Naziunal Svizzer s'occupa actualmain cun in'exposiziun dal tema midament da clima e l'influenza da quel sin l'ambient ed ils animals. «Alpen und Hoher Norden - Hoch hinaus oder in die Ferne schweifen?» ha ella num e dura anc fin ils 8 da december 2017.