Siglir tar il cuntegn

Header

video
RG: Tribunal federal dat raschun al chantun
Or da Actualitad dals 21.01.2015.
laschar ir. Durada: 1 minuta 50 Secundas.
cuntegn

Chantun Tribunal federal dat raschun al chantun cun rg en scola

Scolars primars che han cumenzà cun Rumantsch grischun en scola, ston era finir cun RG. Midar dad RG a l'idiom u viceversa è be pussaivel sin l'emprima classa primara. Quai ha il Tribunal federal decis, ed ha refusà in recurs da geniturs da la Surselva e da l'Engiadina e la Val Müstair.

Lescha da scola: "pass per pass"

Il Tribunal federal sustegna l'argumentaziun dal Cussegl grond dal Grischun. En la sessiun dal december 2011 avevan deputadas e deputads discutà l'artitgel 32 da la lescha chantunala da scola ed argumentà, ch'ina midada da lingua aifer il temp da scola na saja betg buna per motivs pedagogics.

Il settember 2012 han geniturs sursilvans ed engiadinais fatg recurs tar la Dretgira administrativa dal Grischun, e pretendì da betg metter en vigur la lescha chantunala da scola. Be paucs dis pli tard ha la regenza communitgà, che la lescha duai ir en vigur sin il 1. d'avust 2013.

Il november 2013 ha la Dretgira administrativa dal Grischun refusà il recurs, ed è ussa pia vegnida confermada en sia decisiun dal Tribunal federal.

Respectà libertad da linguas ed autonomia communala

L'edifizi dal Tribunal federal svizzer.
Legenda: Tenor il Tribunal federal n'ha nagin il dretg da laschar cumpensar il supplement da famiglia, sch'ins lavura sur cunfins chantunals. Keystone

Ils geniturs sursilvans ed engiadinais sa refereschan sin la libertad da la lingua che saja restrenschida, sch'il chantun decidia sch'i vegnia instruì en Rumantsch grischun u en l'idiom. Quai na lascha il Tribunal federal betg valair. La Confederaziun tractia il rumantsch sco unitad, e ni en la constituziun federala ni chantunala saja definì, tge rumantsch che quai saja. La dumonda RG u idiom na saja betg exnum ina dumonda giuridica, mabain politica.

Sche las vischnancas na pon betg decider sezzas sch'i vegn instruì RG u idiom en scola, lura vegnia l'autonomia communala restrenschida, pretendan ils recurrents. Qua fa il Tribunal federal ina differenza. Las vischnancas hajan bain la cumpetenza davart la lingua en scola, ma il chantun decidia davart ils cuntegns da l'instrucziun.

Ins possia bain dir che l'autonomia communala vegnia relativada, dentant betg violada, scriva il Tribunal federal en sia sentenzia dals 15 da december 2014.

La reacziun dals geniturs pertutgads

Purtret da la pledadra dals geniturs Tresa Deplazes.
Legenda: Tresa Deplazes, la pledadra da medias dals geniturs ch’avevan fatg il recurs al Tribunal federal. RTR, L. Livers

Ils geniturs pertutgads hajan quintà cun questa decisiun dal Tribunal federal e sajan s’arranschads cun ella, ha ditg Tresa Deplazes, la pledadra da medias dals geniturs, a Radiotelevisiun Svizra Rumantscha. Ella fa dentant reproschas als politichers chantunals ch’hajan decis sur ils chaus da las famiglias pertutgadas ora.

Tuttina na valiteschan ils recurrents las stentas cun il recurs betg sco vanas, sco Tresa Deplazes ha ditg. La situaziun cun ils idioms en las scolas rumantschas saja numnadamain strusch stada uschè fermas sco ozendi. Ni en la Surselva ni en l’Engiadina n’haja ina scola rumantscha il Rumantsch grischun en scola.

Decisiun porta quietezza

Il cusseglier guvernativ socialdemocrat Martin Jäger.
Legenda: Per il minister d'educaziun grischun Martin Jäger èsi central, che la situaziun po ussa sa calmar. RTR

Betg surstà da la sentenzia dal Tribunal federal è cusseglier guvernativ Martin Jäger. La decisiun dal Cussegl grond d’antruras saja succedida sin ina basa giuridica segira, ed il tribunal haja affirmà quai. El è cuntent che las reglas èn uss cleras.

Ed il mument na dettia naginas vischnancas che veglian midar la lingua d’instrucziun, saja quai dal Rumantsch grischun tar l’idiom u il cuntrari, ha Martin Jäger ditg a Radiotelevisiun Svizra Rumantscha.

Strassburg na tracta betg in segund recurs

Ils geniturs da scolars sursilvans ed engiadinais n'avevan dentant betg mo fatg recurs cunter la lescha chantunala da scola, mabain era cunter il conclus da la regenza. Quest recurs han els tratg enfin a Strassburg. Uss ha il Tribunal europeic per dretgs umans decis da betg tractar il recurs. Quai ha Tresa Deplazes, la pledadra da medias dals geniturs, confermà ad RTR.

Els sajan surstads ch'il tribunal n'haja betg argumentà sia decisiun, ha ditg Tresa Deplazes. Ins possia be chapir quai sut la circumstanza, ch'il Tribunal europeic per dretgs umans saja surchargià, e che lur recurs na saja betg vegnì valità sco uschè relevant.

Gia avant il tribunal a Strassburg avevan tant la Dretgira administrativa dal Grischun sco era il Tribunal federal a Losanna refusà il recurs dals geniturs da scolars sursilvans ed engiadinais.

Artitgels legids il pli savens