PUK – Cartel da construcziun - Superiurs da l'Uffizi da construcziun bassa han violà lur duairs

Tge savevan las autoritads davart ils cartels – u tge avessan els stuì savair? E co fissi stà da reagir? Quai sclerescha il segund rapport da la cumissiun parlamentara d’inquisiziun (PUK).

Avant dus onns ha il cussegl grond incumbensà la PUK dad intercurir:

• Co statti cun la responsabladad da la Regenza, dals Departaments e dals Uffizis areguard il cartel da construcziun en l’Engiadina?
• Co han ins agì pertutgant suspects da cartels da construcziun?
• Co è la polizia ed ils posts involvids sa cumportads visavi il whistleblower Adam Quadroni?
• Co ha funcziunà la surveglianza da la polizia e dals posts involvids en l’acziun da polizia il 2017?

Dus rapports

Las duas ultimas dumondas ha sclerì l’emprim rapport da la PUK dal november 2019. Cun las duas emprimas dumondas sa fatschenta il rapport publitgà la mesemna.

Quest segund rapport tracta cunzunt ils onns 2004 fin 20012, ma intercurescha era sche las mesiras ch’ins ha prendì pli tard èn suffizientas per cumbatter cartels.

Tge custa la PUK?

Dus onns ha la PUK lavurà. Il secretariat ha procurà l’advocatura Rudin Cantieni a Turitg. Il secretari respunsabel è stà l’advocat Linus Cantieni.

Tut en tut han las lavurs da la PUK custà 1,1 milliun francs.

Dus parairis sin incumbensa da la regenza

Gievgia, il 10 da zercladur, preschenta la regenza dus parairis che pertutgan medemamain il cartel da construcziun. Trais professers da giurisprudenza han prendì sut la marella las leschas e perscripziuns e la pratica da submissiun tar il chantun dal 2004 fin il 2012.

Suenter l’emprim rapport da la PUK han pliras gasettas fatg rinfatschas da corrupziun. Politichers u persunas involvidas en ils process da submissiun hajan sa laschà unscher cun regals custaivels, cun daners u cun lavurs gratuitas. La PUK sa fatschenta en ses segund rapport cun questas rinfatschas.

Adam Quadroni ha per exempel ditg, d’avair regalà a Jon Domenic Parolini (cura ch’el era president communal da Scuol) chavognas da mangiativas da fin a 700 francs. La PUK ha retschertgà en la butia ch’arranschava quests chanasters. Lezza ha inditgà il pretsch da las chavognas cun circa 100 francs u 200 francs.

Ina manadra da construcziun – la partenaria dal schef da la polizia responsabel per l'acziun da polizia dal 2017 cunter Adam Quadroni – saja vegnida unschida dad impressaris. Quai ha scrit il magazin online «Republik». Envers la PUK ha la manadra da construcziun ditg, ch’ella haja retschavì regalins da Nadal, per exempel ina buttiglia da vin u ina turta da nusch.

Cas relevants – betg pli actuals

La PUK fa menziun d’intginas praticas da pli baud, per exempel che collavuraturs da l’Uffizi da construcziun bassa survegnivan invits a grondas occurrenzas da sport. Quai haja la regenza lura scumandà.

Plinavant ha in schef pensiunà da l’Uffizi da construcziun bassa da Cuira fatg vacanzas cun in ami ch’era impressari. Gliez era en ils onns 90.

Cas per la procura publica

Indizis per ina emprova da corrupziun ha la PUK la finala chattà en il rom da sias retschertgas. I sa tracta dentant dad ina emprova dad unscher architects u inschigners che lavuran ordaifer l’administraziun chantunala.

Da sclerir, sch’i sa tracta d’in delict penal è chaussa da la giustia. La PUK ha surdà il cas a la Procura publica.

La passivitad e la negligientscha da l’administraziun fin ils 2012 visavi indizis per cartel sa lascha tenor la PUK giustifitgar - almain parzialmain. La PUK menziuna dus elements.

Dretgira fraina

Il 2004 ha la dretgira administrativa prendì ina sentenzia fatala: Ina vischnanca aveva scrit ora in'incumbensa da passa in mez milliun francs. Tar las offertas devi indizis per cunvegnas da submissiun.

Perquai ha la vischnanca surdà libramain l’incumbensa. L’offerider cun il pretsch pli bass n'è betg vegnì resguardà pervi da suspect da cunvegnas da submissiun.

Quest offerider ha fatg recurs. La dretgira administrativa ha dà raschun ad el cun suandanta argumentaziun: La finamira da scumonds da cunvegnas da submissiun saja dad impedir pretschs smesirads. Ma sch’in pretsch offrì sa chattia en in rom raschunaivla – era sch’i sa tractia d’in pretsch da cartel – na fetschia ina cunvegna da pretsch betg donn al maun public. I saja da resguardar l’offerta cun il pretsch pli favuraivel.

Sa referind sin questa sentenzia han las autoritads chantunalas en bunamain tut ils cas da submissiun dà l’incumbensa a l’offerider cun il pretsch pli favuraivel. La PUK scriva: Sin fundament da questa sentenzia hajan ils responsabels da submissiun gì l’impressiun ch’els dastgian prender mesiras cunter cartels mo sch’ils pretschs èn cleramain memia auts.

Calculaziun abstrusa

Avant che scriver ora ina incumbensa ha il chantun mintgamai fatg ina calculaziun da custs. A maun da questa calculaziun han ins giuditgà sch’ils pretschs offrids sajan raschunaivels. Sche l’offerta pli favuraivla era sut il pretsch calculà, gievan ils responsabels da submissiun da quella anora ch’i saja ina offerta raschunaivla.

Ma per questa calculaziun da custs duvravan ins mintgamai ils pretschs dad anteriuras offertas. Vul dir en il cas da l’Engiadina Bassa: Ins sa basava sin pretschs da cartellants e betg sin pretschs dal martgà liber per far la calculaziun da pretsch - cun la quala ins vuleva fastizar pretschs da cartel.