Enfin uss han ils lufs giuvens dal Calanda gì cletg. L’enviern moderà ha salvà la vita ad els. Ils lufs restan numnadamain là, nua che lur butin preferì – tschiervas, chavriels e chamutschs – sa chatta. E cun quai che l'enviern è stà memia miaivel per stgatschar els en las vischnancas, èn selvaschina e lufs restads plitost en ils auts. La consequenza è clera:
Nus avain gì quest enviern bler damain problems cun els che en auters.
Far ussa ils bravs na salva ils dus lufs giuvens dentant betg
Quai che fa pensiers a Jürg Brosi è la uschenumnada ‘habituaziun’ – vul dir, sch’ils lufs sa disan memia ferm a la preschientscha dals umans e perdan uschia respect e tema dad els.
- I na dastgan betg vegnir sajettads dus lufs al medem mument.
- Ils auters lufs dal triep han era dad esser là.
- In abitadi uman ha dad esser in vischinanza.
- I dastga capitar mo durant il temp dad actività dals umans, tranter 06:00-22:00
La consequenza: I po vegnir adina pli savens tar scuntradas spinusas u era privlusas cun umans. Perquai na datti nagina remissiun per ils lufs. Era sche lur cumportament era main marcant che auters envierns vegnan dus dals quatter lufs giuvens tuttina sajettads.
Mo dad in enviern na sa laschia deducir nagin midament da cumportament insumma, di Brosi. Sche las circumstanzas per pudair sajettar els èn dadas ils proxims 31 dis sche lura vegnan ils guardias da selvaschina da l’uffizi era a sajettar.
Da sajettar ils dus lufs n’è betg uschè simpel
Il permiss correspundent dal Cussegl federal fa differentas pretaisas. I pudess dimena capitar, ch’i vegn ils emprims d’avrigl ed ils lufs èn anc adina en vita.
Quai na fa dentant rumpatesta a Jürg Brosi: «Nus na stuain betg sajettar per mort e fin. Sche quai fiss necessari avessan nus attratg els cun pavel per als pudair sajettar. Precis quai na vulain nus betg.» Ils auters lufs na pudessan lura betg emprender, che la preschientscha da l’uman é privlusa.
Dentant - dapi il december passà, cura ch’il permiss dal Cussegl federal era rivà, enfin uss n’haja anc mai dà la situaziun nua che tut las cundiziuns per sajettar in luf giuven eran stadas accumplidas.
La chatscha nun as lascha prolungar. Quai è reglà en l'ordinaziun federala.
Prolungar la chatscha n'è n'er betg pussaivel. L’ordinaziun da chatscha federala limitescha ells sin il temp d’enviern dils 31-12 enfin ils 31-03 (Art.4bis davart la regulaziun dals lufs). Suenter riva la generaziun nova dals lufs. Ed ultra da quai guardan lura ora ils giuvens sco ils vegls e cun quai na pudess betg pli vegnir sajettà il dretg luf.
Ils lufs dal Calanda èn da differentas varts en il focus
Era ils adversaris dal luf al han en mira. Lur ura pudess batter l’emna proxima a Berna. Als 9 da mars discuta il Cussegl dals chantuns las moziuns Rieder ed Imoberdorf, che vulan levgiar la chatscha sin il luf e pussibilitar ella durant tut il onn.
A Jürg Brosi van quellas pretensiuns massa dalunsch:
Tar il triep dal Calanda avain nus adina pudì reagir adequatamain.
Da l'autra vart vegn la critica da la Gruppa Luf Svizra. En ina contribuziun da la Rundschau aveva ella crititgà, ch’ils lufs vegnian attratgs entras las plazzas d’estga da la chatscha da guetta sin vulps e na vegnian betg da sai ora en vischinanza dals umans.
Critica, che Jürg Brosi n’accepta betg: «Nus vain reglas cleras per las plazzas da l’estga. Quellas na dastgan betg esser massa damanaivel dad abitadis. Quai stà tut en las prescripziuns da chatscha e vegn surveglià entras nossas guardias da selvaschina.»
Il triep dal Calanda n’è betg pli il unic en Svizra
Dapi il mument, ch'ils lufs dal Calanda han fat pitschens vaglian els sco triep. Quel sa furma dad 8 - 10 lufs. Ils pitschens da l'on passà èn anc da la partida, ils pli gronds partan. Uschia èn lufs dal Calanda gia viandads enfin in Germania ed in Frantscha.
Dad in dad els sa perdan ils fastizs en il Valais. Là spetg’ins ch’ils lufs vegnian era a sa reproducir. En il Tessin al cunfin cun l’Italia viva percunter gia in segund triep. Ils scienziads san, che quels lufs na derivan betg dal Calanda.
