Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

100 onns Lia Rumantscha In festival «per nossa lingua»

Ils 26 d'october 1919 è la Lia Rumantscha vegnida fundada sco uniun tetgala da tut las societads linguisticas e culturalas. Il medem onn han ins er cumenzà cun ils sforzs per francar il rumantsch sco lingua naziunala svizra en la Constituziun federala.

Dapi 100 onns è la LR l'instituziun per la promoziun da lingua e cultura rumantscha. Las stentas per la lingua han dentant gia cumenzà ditg avant. A partir da la mesadad dal 19avel tschientaner ha il declin da lingua mobilisà forzas per mantegnair e tgirar la lingua. Il moviment da pressa e litteratura rumantscha (Gasetta Romontscha, Fögl Ladin, etc.) ed er la fundaziun da numerusas uniuns regiunalas (Societad Rhaeto-Romonscha, Uniun dals Grischs, Romania, etc.) han gidà a sensibilisar la populaziun rumantscha.

Steafan Loringett - emprim secretari

Sco emprim secretari general da la LR è vegnì elegì in giuven um da Vargistagn, magister ed in fervent cumbattant per il rumantsch en general e per il rumantsch sutsilvan. Steafan Loringett (1891 - 1970) è stà engaschà durant 13 onns sco secretari e pli tard, l'onn 1946 ha el surpiglià il timun da la LR sco president. Loringett ha instradà emprims cudeschs da scola e betg mo en sutsilvan. Dal 1929 fin il 1944 è Loringett er stà president da la Renania.

Ils secretaris generals dapi il 1919

Avrir la box Serrar la box

1919 – 1932 Steafan Loringett

1932 – 1938 Andrea Schorta

1949 – 1954 Jon Pult

1960 – 1968 Giachen Giusep Casaulta

1968 – 1978 Hendri Spescha

1978 – 1980 Iso Camartin

1980 – 1980 Hans Caprez (elegì, sa retratg avant il cumenzament da l’uffizi)

1980 – 1997 Bernard Cathomas

1997 – 2007 Gion Antoni Derungs

2007 –2017 Urs Cadruvi

2017 - Martin Gabriel

Da la votaziun federala dal pievel dals 20 da favrer 1938 è il rumantsch vegnì renconuschì cun ina maioritad da 92% da las vuschs sco quarta lingua naziunala. Fin oz è questa renconuschientscha ina pitga impurtanta da la promoziun da la lingua.

La èra Bernard Cathomas

L'onn 1980/81 ha la Lia Rumantscha elavura in program detaglià per il mantegniment e la promoziun da la lingua e cultura rumantscha. Sut la direcziun dal secretari Bernard Cathomas datti novs cudeschs rumantschs sco per exempel la retscha «Pled rumantsch - Plaid romontsch», ina sort novs vocabularis en tschintg idioms tenor tematicas (p.ex. sport, professiuns, tecnica, etc.) Cathomas è er aderent dad ina lingua cuminaivla scritta. Il 1982 ha la LR incumbensà il professer Heinrich Schmid d'elavurar directivas per crear ina lingua rumantscha unifitgada, il rumantsch grischun. Bernard Cathomas è stà fin il 1997 secretari general.

Ils presidents dapi il 1919

Avrir la box Serrar la box

1919 – 1945 Giachen Conrad

1946 – 1963 Steafan Loringett

1963 – 1964 Andrea Bezzola

1964 – 1977 Pierin Ratti

1977 – 1984 Romedi Arquint

1984 – 1991 Toni Cantieni

1992 – 1996 Chasper Pult

1997 – 2003 Jost Falett

2004 – 2012 Vincent Augustin

2013 – 2015 Duri Bezzola

2016 – Johannes Flury

Las sfidas èn sa midadas

Oz vegn la cuminanza linguistica rumantscha confruntada cun autras sfidas. In terz da las Rumantschas e dals Rumantschs na viva betg pli en ils territoris da tschep, mabain è sparpaglià en l’entira Svizra. Per che la lingua survivia en la segunda u terza generaziun dovri novs instruments da promoziun e chanals da communicaziun. En ils territoris linguistics tradiziunals sa maschaidan las linguas adina pli fitg. Regiuns sco l’Engiadin’Ota u il Grischun Central èn gia daditg bilinguas u plurilinguas.

TR sil punct 18:00

Artitgels legids il pli savens