Siglir tar il cuntegn

Header

video
Ils Catalans en Spagna
Or da RTR dals 06.03.2015.
laschar ir. Durada: 25 minutas 29 Secundas.
cuntegn

Exteriur Tgi èn ils Catalans? - La gronda minoritad en Spagna

Bun 10 milliuns umans chapeschan il Catalan. Entaifer la Spagna in linguatg minoritar, betg però entaifer la Catalugna. Il 2015 ha la redactura dad RTR, Bertilla Giossi, visità la Catalugna.

Ina minoritad cun praticamain tut ils dretgs d'in linguatg maioritar. Quai n'è betg adina stà il cas. Il catalan è ina lingua neolatina che ha gì ses zenit en il 15avel tschientaner. L'istorgia dal catalan è er in'istorgia da la repressiun. L'emprima ha cumenzà en il 17avel tschientaner, la davosa è ida a fin cun la dictatura da Franco. Dapi l'onn 1978 è il catalan 'la lengua propia' da la Catalugna sco era la lingua uffiziala ensemen cun il castilian (spagnol).

Schuldada da las truppas franquistas a la Costa Brava il 1939.
Legenda: L'arrivada da las truppas franquistas a la Costa Brava il 1939. RTR

Ils onns da repressiun

1939 arrivan las truppas franquistas a la Costa Brava, la Catalugna è conquistada. I suondan 36 onns da dictatura franquista. Jordi Carbonell (1924), linguist e professer da catalan ha sentì fermamain la repressiun: Trais emnas praschun, observaziuns psichiatricas e scumond da lavur, tut quai pervi ch'el ha gì la garmaschia da respunder a la polizia en catalan, empè en spagnol. Durant la dictatura da Franco èsi stà scumandà da plidar publicamain catalan. Il sulet lieu nua ch'ins astgava laschar sgulatschar las bandieras catalanas era durant ils gieus da ballape dal Barça.

Pir l'onn 1977, dus onns suenter la mort da Franco han gì lieu las emprimas grondas manifestaziuns politicas legalas.

Camp Nou - il stadion dal club da ballape da Barcelona cun 99'354 plazs per aspectaturas ed aspectaturs.
Legenda: Camp Nou - il stadion dal club da ballape da Barcelona cun 99'354 plazs per aspectaturas ed aspectaturs. Keystone

Camp Nou - il stadion dal Barça

Il club da ballape Barcelona è per blers Catalans ina part da l'identitad. Esser commember dal club custa 180 euros ad onn. In u l'auter ha schizunt ina plazza fixa en il stadion, quella custa lura 372 euros.

Ils vairs fans dal Barça vegnan numnads «culé». Il pled oriund è «culo» e munta tgil. Tenor Joan Borràs, in vair «culé» è il motiv: Avant onns e decennis sesev'ins durant il gieu be sin lattas. Spassegiond sut las tribunas vi pudev'ins vesair retschas e retschas da tgils dals fans.

Cava e castells - duas spezialitads da la Catalunga

Cava è il champagner catalan. La chapitala dal cava è San Sadurnì d'Anoia. La vegn producì uschè bler champagner sco nagliur auter. I dat passa 80 fatschentas, la pli gronda è il Freixenet.

n castell - la tur d'umans tradiziunala da la Catalugna durant ina concurrenza l'onn 2016.
Legenda: In castell - la tur d'umans tradiziunala da la Catalugna durant ina concurrenza l'onn 2016. Las pli autas ha fin 10 auzadas. Keystone

Ils castells èn turs dad umans. Quellas turs vegnan fatgas durant la stad, durant las festas da las vischnancas. Avant onns be en Catalugna, uss dentant er en auters lieus catalans. La gruppa da Vilafranca del Penedés è la megliera. Els èn ils unics che vegnan da far turs da 10 alzadas. Per ina tur da questa auzada dovri var 400 castellers (partizipants).

Il schef da l'uniun vegn numnà il cap da la colla. El vegn elegì mintgamai per quatter onns. El na sto dentant betg be avair in'idea da la tecnica, mabain er esser in bun psicolog. Betg tuts èn adina cuntents cun la posiziun ch'els han en la tur.

TR Cuntrasts 06.03.2015 / RR novitads 17:00

Artitgels legids il pli savens