Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Beethoven: La Novavla – e lura?!
Or da La classica dals 25.10.2020. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 59 minutas 51 Secundas.
cuntegn

Beethoven La Novavla – e lura?!

Sch’ins discurra da la «Novavla» èsi cler da tge ovra ch’i sa tracta: Igl è ina da las monumentalas sinfonias da Beethoven, sia ultima per esser precis. Ma, daco è gist quell’ovra talmain speziala e co èsi ì vinavant suenter cun il gener da la sinfonia? Questa Classica emprova da dar respostas.

Ludwig van Beethoven (1770-1827) tutga sco Joseph Haydn (1732-1809) e Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) tar ils trais gronds cumponists da l’epoca classica. Er Haydn e Mozart han cumponì sinfonias. Beethoven ha però sviluppà quel gener sco nagin auter. Cun sias contribuziuns è la sinfonia daventada il gener cun il pli grond prestige insumma.

Beethoven – il cumponist da sinfonias

Tut en tut ha el cumponì nov sinfonias e tuttas èn singularas. Da renum spezial èn cunzunt la terza cun ils surnum «Eroica», la tschintgavla che vegn er numnada «Sinfonia dal destin» e l'ultima, la novavla. Lezza ha gì sia premiera l'onn 1824. Spezial è cunzunt che Beethoven ha integrà in chor, tge ch'è stà in grond novum. Enfin lura era la sinfonia in gener sulet instrumental, senza cuntegn u text. Quai n'ha betg plaschì a tuts. Da la premiera èn blers stads surstads u schizunt schoccads. Ils pli paucs han apprezià quella sinfonica nua ch'in chor conta la oda da Schiller «An die Freude».

Sinfonia – svilup dal gener

Avrir la box Serrar la box

Emprima mesadad dal 19avel tschientaner

  • 1800-1824: Beethoven sviluppescha il gener da la sinfonia tar ina ovra d'art monumentala.
  • 1820-1850: Epoca la sinfonias «romanticas» suenter Beethoven. (Schbert, Mendelssohn, Schumann)
  • 1830: La sinfonia da program nascha. (Berlioz)

Segunda mesadad dal 19avel tschientaner

  • 1850-1870: Crisa da la sinfonia. Wagner proclamescha la fin da quel gener. Auters geners daventan pli sinfonics, tranter auter l'opera ed il concert.
  • 1850-1896: Il gener poem sinfonic nascha. (Liszt)
  • 1870-1897: La renaschientscha da la sinfonia. (Tschaikowsky, Dvořák, Brahms, Bruckner)

Tuttina è la chapientscha creschida cun il temps ed a partir la generaziun suenter han las ovras da Beethoven marcà il gener da la sinfonia. Uschia han ils collega cumponists anc stuì morder ditg ils dents vid l’ierta che Beethoven ha laschà enavos.

Artitgels legids il pli savens