Siglir tar il cuntegn

Header

audio
«Jau ma dumond mintgatant tge ch’el pensa gist…»
Or da Marella dals 02.02.2020. Maletg: MAD
laschar ir. Durada: 47 minutas 35 Secundas.
cuntegn

La Marella «Jau ma dumond mintgatant tge ch’el pensa gist…»

En Svizra vivan bun 80'000 persunas cun in disturbi dal spectrum da l’autissem – e cun mintgina dad ellas èn era confamigliars e l’entir conturn pertutgads. La Marella dat il pled a trais persunas che discurran per quels e quellas che na san betg s’exprimer en in microfon.

Franzisca Montalta - la sora

Era autists fan part da nossa societad. Els han merità che nus discurrin dad els.
Autur: Franzisca Montalta sora da Marcus, che ha in disturbi dal spectrum da l’autissem
Franzisca Montalta
Legenda: Franzisca Montalta MAD

Gia sco mattetta gida Franzisca Montalta ses geniturs cura ch’i gieva per s’occupar da Marcus che dovra tgira di e notg. Marcus è numnadamain autist e na sa ni discurrer, ni mangiar u baiver persul ed en fasas da crisa po el era far mal a sasez. En La Marella raquinta Franzisca Montalta da sia relaziun cun Marcus, da quai ch’ella pensa esser la percepziun da ses frar e dals muments pli grevs nua ch’ella na sa betg co gidar el.

Robert Capeder - il professiunal

I dat memia paucs plazs da tgira per persunas cun autissem!
Autur: Robert Capeder responsabel per ils creschids tar Giuvaulta (centerper pedagogia speziala)
Robert Capeder
Legenda: Robert Capeder MAD

Dapi il 2007 datti a Tartar (Tumleastga) ina cuminanza d’abitar in zic speziala: 6 persunas cun disturbis dal spectrum da l’autissem vivan ensemen en in bain puril renovà. Cun agid dad accumpagnaders fan els iert, van a far cumissiuns, cuschinan, guardan dals animals etc. Questa vita correspunda a lur basegns; igl è ina vita cun blera regularitad, cun pussaivladad da sa retrair e cun blera pazienza e bainvulientscha da vart da lur conturn.

Cun Robert Capeder (responsabel per ils cussadents creschids che fan part dal center Giuvaulta) fa La Marella ina runda tras la «Wohngruppe Foppa».

Brigitta Hitz - la mamma, la presidenta, la politicra

Il Cussegl federal ha fatg in emprim pass. Ussa è il chantun vidlonder.
Autur: Brigitta Hitz Mamma d’in autist, presidenta da la fundaziun «Autismus Graubünden», deputada en il Cussegl Grond
Purtret da Brigitta Hitz en alv e nair.
Legenda: Brigitta Hitz MAD

Cura che Brigitta Hitz è daventada per l’emprima giada mamma avant prest quaranta onns, ha ella svelt realisà che ses figl Christian n’era betg sco auters uffants. Suenter dus onns da tschertga e dubis è la diagnosa lura crudada: autissem.

Quai era en ils onns otganta ed en il Grischun na devi lura strusch ina purschida ch’avess pudì dar sustegn a famiglias pertutgadas. Per satisfar a quai basegn è la fundaziun «Autismus Graubünden» vegnida creada il 1998. E sco presidenta da questa fundaziun s’engascha Brigitta Hitz ussa dapi varga 20 onns.

En La Marella raquinta ella da sias experientschas sco mamma e presidenta da la fundaziun. Dentant cunzunt relata ella dad in rapport dal Cussegl federal: en quest text renconuscha Alain Berset la mancanza dad infrastructura e promoziun per uffants pertutgads dad autissem, ed el envida ils chantuns a concretisar mesiras pussiblas per remediar a quai. Sco deputada en il Cussegl Grond, ha Brigitta Hitz sa chapescha immediatamain pledentà la regenza grischuna per che quella prendi posiziun en chaussa.

Artitgels legids il pli savens