Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

Cuntrasts Not Vital vul dar vita a ses chastè

Enfin avant in mez onn eran anc conts u prinzis possessurs dal Chastè da Tarasp. Ma dapi questa primavaira è l'artist Not Vital il nov possessur da quest monument naziunal en l’Engiadina Bassa. En in film dals Cuntrasts mussa l'artist co el vuless dar vita a la miraglia istorica.

La primavaira avant in onn era l'artist indigen Not Vital sa preschantà sco interessent per surpigliar il Chastè da Tarasp. Quai suenter ch'ils anteriurs possessurs e la regiun avevan tschertgà durant divers onns in cumprader. Cun quai è ida a finir ina lunga fasa d'intschertezza per l'avegnir da l'edifizi istoric. Dapi la cumpra, il mars 2016, vegn ussa lavurà en il chastè tenor las imaginaziuns ed ils siemis da Not Vital. En in film dals «Cuntrasts» ha l'artist tradì e mussà intginas da sias ideas.

Cun la cumpra da Not Vital vegn scritta vinavant l'istorgia plitost burascusa dal chastè en Engiadina bassa. Ils emprims fastizs dal Chastè da Tarasp derivan da la secunda mesadad dal 11avel tschentaner. I sa tracta dad in chastè dal cont Ulrich I. (da Tarasp) ch'era oriund da la regiun da Como. Ins suppona dentant che la collina dal chastè da Tarasp era colonisada anc pli baud.

La legenda dal num

Ulrich I. aveva laschà construir a Tarasp ils onns 1043/44 in chastè, sco i para cun il num «Tra-spes», vul dir «senza speranza», cun far uschia allusiun al fatg ch'el aveva pers la speranza da pudair returnar in di en sia patria Lumbardia. Quai aveva scrit il priur Goswin 200 onns pli tard, documents che confermassan quai datti dentant betg. Priur Goswin ha dentant agiuntà sco interpretaziun dal num Tarasp era la varianta «terra aspera» (terra aspra).

Dals Habsburgais enfin tar ils Plantas

En il decurs dal temp medieval è alura il chastè vegnì – sur pliras staziuns – l'onn 1464 en possess dals Habsburgais. Dapi là pon ins leger a Tarasp sur l'entrada: «Hie Estereih». Bunamain 200 onns pli tard, il 1648, cura l'Engiadina Bassa s'ha cumprada liber da l'Austria, è Tarasp daventà in'enclava austriaca. Il 1732 èn vegnidas fatgas las davosas renovaziuns, ed il 1803 è Tarasp vegnì integrà en il Chantun Grischun. Il chasté era anc abità intgins onns, suenter ha el cumenzà ad ir en ruina. En il 1856 ha alura finalmain cumprà il cusseglier naziunal Andrea R. von Planta per 1'100 francs il chasté, dentant ha el pudì anc sulettamain refar ils tetgs.

La renaschientscha

video
Svizra Rumantscha dals 25.04.1993
Or da RTR dals 07.09.2016.
laschar ir. Durada: 11 minutas 44 Secundas.

L'onn 1900 ha cumprà l'industrial Karl August Lingner da Dresden per CHF 20'000.- il chastè da Tarasp da la famiglia Planta ed ha cumenzà a restaurar l'entir cumplex. Lingner, il inventader da l'aua da sgiargiattar Odol, n'ha però betg pli pudì inaugurar il chasté, cun quai ch'el è mort gia dal 1916. En ses testament ha el surlaschà il chastè da Tarasp al retg Friedrich August III. da la Saxonia. Quel ha dentant refusà l'ierta, uschia ch'il gronduca Ernst Ludwig von Hessen è daventà nov possessur dal Chastè da Tarasp. Quella famiglia von Hessen ha alura decidì l'onn 2008 da vender il chastè, ins discurriva d’in pretsch da passa 40 milliuns francs. Dentant senza success, l’imaginaziun dal pretsch ha la famiglia von Hessen stuì relativar bravamain. La Fundaziun Chastè da Tarasp ha tschertgà dapi quella giada da chattar ils raps per finanziar ina cumpra.

Biografia Not Vital

Avrir la box Serrar la box
Legenda: RTR, R. Bruderer

Not Vital è naschì ils 15-02-1948 a Sent. La fin dals onns 1960 ha el studegià art a Paris, ed ha vivì e lavurà dal 1974 enfin 2012 a New York. El sa muventa oz en plirs munds artistics (grafica, pictura, sculptura ed architectura) ed è dachasa dapertut sin il mund – ussa era a Tarasp.

L’indigen Not Vital surpiglia

La primavaira 2015 ha alura Not Vital mussà interess vi dal chastè. La nova vischnanca da Scuol ha era gia vuschà davart in credit e sustegn da 200'000 francs per garantir vinavant l'access public en il chastè.

Il 30 mars 2016 è alura a la finala daventà Not Vital nov possessur dal Chastè da Tarasp. Sias finamiras per il chastè èn gia detg concretas, dentant dovri anc in temp per realisar quellas. Ideas ha Not Vital dentant bleras. Cler è ch'il chastè resta era en il avegnir avert per il public.

«Mintgatant ston ins far il pass pli lung che la chomma»
Autur: Not Vital, proprietari Chastè da Tarasp

Artitgels legids il pli savens