Siglir tar il cuntegn

Header

audio
Duas piunieras: Sylvia Caduff, la dirigenta
Or da Artg musical dals 09.01.2022. Maletg: Keystone
laschar ir. Durada: 1 minuta 2 Secundas.
cuntegn

Artg musical Duas piunieras

Sylvia Caduff è stada l'emprima dunna che ha dastgà diriger l'orchester Berliner Philharmoniker e Martha von Castelberg, ina Turitgaisa che ha maridà in Sursilvan, è stada ina da las emprimas dunnas che han fatg cumposiziuns. Nairas uras da purtretar in zic questas duas piunieras.

La dirigenta

Sylvia Caduff, naschida ils 7 da schaner 1937 a Cuira, ha atgnamain scrit istorgia ils onns 1960 sco dirigenta durant in temp che las dunnas n'avevan en Svizra anc gnanca il dretg da votar. Sylvia Caduff è stada l’emprima dirigenta svizra che ha dastgà direger durant sia carriera intgins dals pli impurtants orchesters dal mund:

New York Philharmonic Orchestra, Royal Philharmonic Orchestra Londra u ils Berliner Philharmoniker.

fotografia nair ed alv, ina dunna diregia in orchester sinfonic
Legenda: Sylvia Caduff durant in'emprova cun il Royal Philharmonic Orchestra da Londra, ils 8 da december 1967. Ella è stada l'emprima dunna insumma che ha dastgà far emprova cun quest orchester. Keystone

Sylvia Caduff ha fatg ses studis da clavazin e teoria da musica al conservatori da Lucerna e terminà els il 1961. (Il chantun Lucerna è davent da lura restà ses center da vita. Anc oz abitescha Sylvia Caduff a Meggen.) Supplementarmain ha ella frequentà al conservatori il rom «direger» en «curs da meister» tar Rafael Kubelìk, Lovro vonMatacic, Franco Ferrara e Willem Van Otterloo. Davent il 1962 ha ella fatg in praticum da trais onns al conservatori da Berlin tar Herbert von Karajan.

Bainprest ha Caduff era savì ch’ella stoppia mussar insatge extraordinari per avair ina schanza sco dunna en quest metier. Il meglier per cuntanscher quai era da gudagnar concurrenzas. Il 1965 ha Sylvia Caduff cuntanschì il final da la concurrenza da diriger «Guido Cantelli» a Stresa (I) ed il 1966 ha ella survegnì il premi da renconuschientscha a la concurrenza «Nikolai-Malko» a Copenhagen (DK). Il medem onn (1966) ha ella gudagnà sco emprima dunna il premi «Dimitri Mitropoulos» a New York. Ella era la suletta dunna tranter 34 dirigents ord 23 pajais. Da la societad da la Tonhalle Turitg ha ella sinaquai survegnì l’offerta per in concert popular – quai è il stgalim il pli bass tranter ils concerts sinfonics e d'abunnements. Per metter a lieu questa offerta: Al dirigent tschec che ha fatg il segund a la concurrenza «Dimitri Mitropoulos» han ins fatg amogna il post da schefdirigent da la Philarmonia da Prag.

Lantschà carriera

Tuttina èsi gartegià a Caduff da metter in’emprima enzaina d’exclamaziun e lantschar sia carriera sco dirigenta. Uschia ha il premi avert ad ella las portas per il New York Philharmonic Orchestra. Ella ha dastgà assister durant in onn a Leonard Bernstein, il schefdirigent. Enavos en l'Europa ha la Grischuna dà ses debut cun il Royal Philharmonic Orchestra a Londra e survegnì ina plazza sco professura per diriger al conservatori da Berna. Dal 1977 fin il 1986 è Sylvia Caduff stada directura da musica generala a Solingen – dal reminent in post ch’ella ha survegnì sco emprima dunna en Germania.

En il Grischun ha Sylvia Caduff dirigì l'onn 1996 la premiera da l’opera «Il semiader» da Gion Antoni Derungs ed il 2003 è ella vegnida onurada cun il premi da cultura dal cantun Grischun, ensemen cun il scribent Oscar Peer.

La cumponista

Martha von Castelberg è naschida ils 5 d'avrigl 1892 a Turitg sco in dals sis uffants da Beatrice e Paul Carl Eduard von Orelli. Ils geniturs han vivì pietus ed han educà lur uffants tenor la moda da la bourgeoisia turitgaisa da quest temp. Els han mess gronda paisa da scolar lur uffants en la scienza e l'art. Per emprender linguas ha Martha pudair ir en la Belgia e l'Engalterra. Gia baud ha ella er survegnì instrucziun musicala. Ella ha emprendì la violina tar divers magisters. Il sunar clavazin ha ella emprendì a moda autodidacta. Ils geniturs n'han dentant betg lubì a lur figlia da far musica a moda professiunala. Il 1919 ha Martha fatg in segiurn en il hotel Cruna a Mustér ed emprendì d'enconuscher Victor von Castelberg. In onn pli tard han els maridà. Martha è vegnida mamma da dus figls (Carlo e Guido). Entras la maridaglia è Martha von Castelberg daventada burgaisa da Mustér ed il vitg sisum la Surselva è daventà sia segunda patria.

fotografia en nair ed alv: dunna sesa vid il clavazin e suna
Legenda: Martha von Castelberg ha savens er divertì a chasa ses giasts. mvc-stiftung

«Cumponer – malgrà tut» uschia il titel dal cudesch da Verena Naegele e Sibylle Ehrismann. Ellas han scrit in cudesch davart la vita, lavur ed ovra d'ina dunna che ha fatg musica e cumponì, che n'ha dentant betg dastgà far ord ses talent ina professiun: Martha von Castelberg (1892 – 1971). Ella ha vivì en in temp nua ch'ins ha remartgà las dunnas en la musica sin il pli sco musicistas. Cumponistas han ins chattà da quai temp quasi sulet en claustras da dunnas, scriva Christian Albrecht en in rapport en la gasetta Bündner Tagblatt.

audio
Duas piunieras: Martha von Castelberg, la cumponista
ord Artg musical dals 09.01.2022. Maletg: MAD
laschar ir. Durada: 57 minutas 35 Secundas.

Ovra

Durant sia entira vita ha Martha von Castelberg cumponì. Ella era ina persuna cartenta ed intressada en chaussas spiritualas. Perquai è la gronda part da si'ovra en spezial chant religius (chanzuns e motettas). Contact aveva Martha von Castelberg er cun poets rumantsch sco pader Maurus Carnot u Carli Fry. Sia simpatia per la cultura da la Surselva sa mussa er en chanzuns profanas che sa basan sin poesias d'autur rumantschs. Tranter sias radund 70 cumposiziuns sa chattan dentant er ina messa ed ina sonata per clavazin.

Suenter la mort da ses um il 1957 ha ella vivì retratga ed è be anc darar sa mussada en la publicitad. Il prim d'october 1971 è Martha von Castelberg morta a Turitg en la vegliadetgna da 79 onns.

RTR Artg musical 14:00

Artitgels legids il pli savens