Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

L'archivar recumonda Mastergn sin turas – da parlers e molaforschs

En nossas valladas cun vitgs ed aclauns sparpagliads devi pli baud uschè numnads vagants. Els gudagnavan lur da viver cun martgadar, pinar rauba sco chazzettas, padellas, parasols e cun molar utensils da tagliar.

Questa glieud, numnada ils Jenics, manava ina vita nunconvenziunala e libra en plirs reguards. Nums sco Spengler, Kessler dattan perditga da lur activitads, mo era ils Wasers e Mosers quintav’ins tar la gruppa etnica dals Jenics. Pleds da lur linguatg particular èn entrads schizunt en il dialect grischun tudestg (exempels: "tschaana" = gehen, "schniffa" = klauen). Enfin ils onns 1950 tiravan els anc a moda veglia atras noss vitgs grischuns. Dad ina vart offrivan els servetschs nizzaivels e procuravan per ina distracziun bainvegnida - oravant tut tar ils uffants - mo magari chaschunavan els er per inqual irritaziun cun lur esser in zic spezials e selvadis.

En in’emissiun da radio dal 1989 sa regorda Cristian Caduff da ses contacts cun Jenics en scola ed anc da creschì, cura ch’el era emploià da la Viafier retica. Dasperas raquinta el episodas divertentas ch’el ha udì da collegas. Sias relaziuns cun Jenics han fatg dad el in enconuschider da la lingua jenica en il Grischun.

audio
Parlers
ord RTR Audio dals 04.05.2017.
laschar ir. Durada: 9 minutas 2 Secundas.

Suenter decennis durant ils quals chalderers e molaforschs parevan svanids per adina è quest servetsch direct, apprezià da la clientella, puspè renaschì en furma moderna.

Wilhelm Moser da Trun, oriund da Castrisch, è in descendent d’ina famiglia da parlers. Sper in negozi da ferramenta, tegnì da la dunna, maina el vinavant la tradiziun da ses antenats e va sco molaforschs mecanisà per la Surselva enturn.

video
Il molaforschs Wilhelm Moser
Or da L’archivar recumonda dals 04.06.2000.
laschar ir. Durada: 8 minutas 54 Secundas.

Fernando Sgier, in auter “parler modern”, lavura sco represchentant mobil enSurselva per ina firma da la Bassa.

... en in'autra fuorma in tec, mo atgnamein eisi schon èr in parler.
Autur: Fernando Sgier Molaforschs ambulant
video
Il molaforschs Fernando Sgier
Or da L’archivar recumonda dals 23.10.2007.
laschar ir. Durada: 3 minutas 2 Secundas.

Artitgels legids il pli savens