Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

L'archivar recumonda La Catalugna – ina minoritad batta per l’independenza

Il giavisch da la Catalugna da daventar independenta da la Spagna va gia enavos en il temp medieval. Ina raschun per sa separar da la Spagna è il grond potenzial economic. In’autra raschun è l’atgna lingua, il Catalan.

La parentella dal Catalan e dal Rumantsch

Dapi il 1983 è la Spagna organisada en 17 communitads autonomas, las «Comunidades Autonomas». Quellas communitads han agens parlaments e regenzas. Ina particularitad en la Catalugna è la lingua minoritara. Il redactur Gion Pol Simeon aveva cumpareglià il 1987 en il film «Parentella Rumantscha» ils problems dal Rumantsch cun quels dal Catalan en Spagna.

video
Parentella Rumantscha en Catalugna 22.02.1987
Or da L’archivar recumonda dals 22.02.1987.
laschar ir. Durada: 21 minutas 4 Secundas.

Emigrants Surmirans en Catalugna

Ins chatta els dapertut per il mund enturn. Ils Rumantschs. In dad els ch’è emigrà l’entschatta dal 20avel tschientaner ensemen cun ses 2 frars da Murmarera en Spagna è Giacan Dora. A Barcelona en Catalugna ha el fundà la fatschenta sanitara «La Termica». La Televisiun Rumantscha aveva reconstruì il 1986 l’istorgia dals Surmirans en Catalugna.

video
Giacan Dora emigrà a Barcelona 28.12.1986
Or da L’archivar recumonda dals 28.12.1986.
laschar ir. Durada: 22 minutas 4 Secundas.
Jau hai stuì emigrar da giuven, i n'aveva nagina lavur en il puresser a Murmarera.
Autur: Giacan Dora Fundà fatschenta a Barcelona

La renaschientscha da la lingua en Catalugna

En l’Europa existan bleras minoritads linguisticas. Ina da quellas èn ils Catalans en il nordost da la Spagna. Lur lingua – il Catalan – era scumandà durant il temp da la dictatura da Franco. Cun la democratisaziun da la Spagna ha la lingua catalana chattà ina renaschientscha. «Minoritads en l’Europa: ils Catalans en Spagna» – quai era il titel d’in film Cuntrasts da la Televisiun Rumantscha ch’era vegnì realisà il 2007.

video
Ina minoritad en l'Europa: ils Catalans 02.09.2007
Or da L’archivar recumonda dals 02.09.2007.
laschar ir. Durada: 24 minutas 20 Secundas.

Il Catalan da la Frantscha dal Sid

Guiu Sobiela-Caanitz deriva oriundamain da la regiun catalana da la Frantscha dal Sid. El ha emprendì rumantsch ed abitescha oz ad Ardez en l'Engiadina Bassa. En Rumantschia è el enconuschent sco fidaivel autur d'artitgels per La Quotidiana.

Sabiela aveva raquintà 1973 en il Radio Rumantsch da sia patria. Cun ina tscherta luschezza aveva el menziunà ch’ils dus pictur-artists Juan Mirò e Salvador Dalì èn oriunds da la Catalugna.

audio
Ils Catalans - Radio Rumantsch 1973
ord RTR Audio dals 18.10.2017.
laschar ir. Durada: 13 minutas 3 Secundas.
Mintga Catalan è restà en ses cor in muntagnard, era sch’el viva en ina citad.
Autur: Guiu Sobiela-Caanitz Catalan da la Frantscha dal Sid

Artitgels legids il pli savens