Siglir tar il cuntegn

Header

audio
«He schiiiri» – l’ami e l’inimi da mintga gieu
Or da Marella dals 18.06.2023. Maletg: RTR
laschar ir. Durada: 43 minutas 29 Secundas.
cuntegn

Arbiters «He schiiiri» – l’ami e l’inimi da mintga gieu

Il ballape dovra els, ma mo paucs vulan esser in dad els. In sguard davos las culissas dal pli impurtant um sin la plazza. L'arbiter – il schef sin la plazza da ballape.

«Vuls betg far arbiter?» Mintgin ch'ha da far insatge cun in club da ballape ha probablamain gia udì questa dumonda. Ils arbiters èn dumandads ed indispensabels per in gieu da ballape. 

Dentant chattar els? Betg uschè simpel per blers clubs. En la Svizra Orientala tar l'OFV tschivlan radund 420 arbiters ed arbitras regularmain gieus da ballape. Davent da juniors C, sur equipas activas, da dunnas fin tar ils seniors. Tuts dovran quest um u questa dunna che porta il tschivlot e las duas cartas cun el.

Impurtanza dals arbiters

Avrir la box Serrar la box

Arbiters ed arbitras èn ina part impurtanta per il manaschi da gieus.

Tar tge gieus dovri tut arbiters?

A partir dals juniors C (13-14 onns) vegnan dads gieus cun arbiters uffizials. En tut las ligas activas d'umens e dunnas sco er tar ils seniors vegni dà cun arbiters uffizials.

Nagins arbiters uffizials datti tar ils juniors F fin juniors D.

Quants arbiters dovra in club?

In club dovra per duas equipas che dattan campiunadi mintgamai in arbiter. Ha in club in'equipa da juniors B ed in'equipa da 4. liga sto il club metter a disposiziun in arbiter che tschivla gieus per la Federaziun da ballape da la Svizra Orientala (OFV).

Èsi uschia ch'il club ha duas equipas activas, in 'equipa da seniors ed anc in'equipa da juniors C, lura sto il club avair dus arbiters.

Tge capita sch'il club n'ha betg arbiters?

En quest cas sto in club pajar ina multa da 4'000 francs ad onn al OFV per mintg'arbiter che manca.

Na vegn in club sur pli lung temp betg da metter in arbiter, poi capitar che la federaziun suspenda il club e lur equipas dal manaschi da gieu.

Chattar arbiters è ina sfida

Ir a la tschertga d'arbiters na tutga betg gist tar la lavur preferida da clubs da ballape. Quai concedan er Patrick Rothmund (president CB Trun/Rabius) e Silvan Caduff (president CB Lumnezia). Ils Lumnezians han avant paucs onns gì il cletg da chattar in arbiter e quai a moda plitost casuala. Entras in auter arbiter hajan els chattà cun Tidjani Traore in arbiter dad Aarau che tschivla per il club. In cas da fortuna, di Silvan Caduff. Dapi il 2018 è Traore uss l'arbiter dal CB Lumnezia.

Silvan Caduff
Legenda: Silvan Caduff, president CB Lumnezia, ha avant curt gì fortuna cun chattar in arbiter. RTR

Sfidas pervia d'arbiters ha er il CB Trun/Rabius gì. Il club da la Cadi ha ils ultims onns adina puspè gì persunas che han tschivlà per il club. Quels hajan dentant bainspert puspè chalà, di Patrick Rothmund. Dacurt han els uss chattà in arbiter che arbitrava fin qua per il FC Vaduz. L'arbiter nov vegn dentant pir a quintar per il club davent da la stagiun 2026/2027.

Patrick Rothmund sucht verzweifelt nach Schiedsrichter.
Legenda: Per il president dal CB Trun/Rabius è la tschertga dad arbiters ina gronda sfida. RTR

Ils arbiters passiunads datti era anc oz

Radund 420 arbiters ed arbitras tschivlan per l'OFV, la Federaziun da ballape da la Svizra Orientala nua ch'è il Grischun fa part. In dad els è Max Kressig (33) che tschivla dapi il 2009 per il club da ballape da Tusaun/Cazas. I saja simplamain ina gronda passiun da tschivlar gieus da ballape, raquinta l'um da Cuira. Ses bab era gia arbiter e d'uffant accumpagnava el fitg savens el durants ils gieus e ha fatg in pau l'assistent sin lingia dal bab. Sco paja survegniva el lura ina liongia ed ina bavronda. Uschia è la passiun per l'arbitrar naschida tar l'um ch'è oz betg mo arbiter, mabain er anc persuna responsabla per ils arbiters dal chantun Grischun.

Max Kressig ist seit langem Schiedsrichter beim Fussballclub Thusis/Cazis.
Legenda: Max Kressig tschivla dapi il 2009 per il club da ballape da Tusaun/Cazas. RTR

Cun pulita luschezza di Max Kressig, ch'el haja gia tschivlà sin mintga plaz en il Grischun gieus da campiunadi. Davent da Sedrun fin a Poschiavo haja el vis tut las plazzas e tut las cabinas. La gronda part dals gieus durant ils ultims 14 onns sajan stads bels gieus, natiralmain adina puspè cun bleras emoziuns, ma darar sut la tschinta.

Sulettamain al cumenzament da sia carriera haja el gì a Cuira in gieu da 5avla liga, nua ch'el haja studegià suenter il gieu da bittar la fautsch en chanvà. Giugaders hajan affruntà el a moda persunala e quai saja stà dir. Oz guarda l'um che lavura sco manader da project en la branscha electrica, enavos fitg reflectà sin quest eveniment.

Jau sun vegnì entras il tschivlar ina pli ferma persuna.
Autur: Max Kressig arbiter

Ina «aventura» da Max Kressing sco arbiter ha schizunt cuntanschì pli che 120'000 clics sin YouTube.

Var 40 onns da viadi cun ses tschivlot

Per Andi Valaulta (72) da Rueun è l'arbitrar stà durant bun 40 onns ina gronda passiun. Dal 1971 fin il 2013 è l'um cun ils chavels alvs ed il schnuz lung alv stà da vesair quasi mintga fin d'emna sin in plaz da ballape en la Svizra Orientala. Durant quest temp hajan els tschivlà radund 700 gieus da campiunadi u da cup. E l'um ch'è anc adina da chattar mintga fin d'emna sin in plaz da ballape sco fan, di ch'el saja adina stà in ami dal ballape e mai in arbiter che vuleva chastiar ils giugaders. Durant sia carriera sco arbiter haja el forsa repartì 30 cartas melnas e maximalmain tschintg cotschnas.

Andi Valaulta hat über 40 Jahre als Schiedsrichter gearbeitet.
Legenda: Anc oz chattan ins l'anteriur arbiter sco fan sin las plazzas da ballape. RTR

Sche Andi Valaulta guarda enavos sin ses temp sco arbiter, sto el savens rir. La federaziun na saja betg vegnida ritga cun el, cunquai ch'el haja repartì mo darar cartas.

Muments pli hectics durant ses 700 gieus? Haja schon er dà. Dentant hai darar dà muments ch'èn ids sut la tschinta. Inqualin ha gì pli gugent mai ed inqualin in zic pli pauc.

Fridas hani mai fatg amogna, ma cuntents n'èn ils giugaders betg adina stads.
Autur: Andi Valaulta anteriur arbiter

Malgrà ch'el n'è dapi 10 onns betg pli activ sin la plazza, è Andi Valaulta anc oz ina persuna enconuschenta sin ils plaz da ballape en il Grischun. Anc oz auda el savens ils pleds «l'arbiter è lu era qua» cu el è a guardar in gieu da ballape regiunal. Per il Sursilvan sajan quests pleds in'onur.

RTR Marella 09:00

Artitgels legids il pli savens