Siglir tar il cuntegn

Header

cuntegn

100 onns Tista Murk Tista Murk ed il teater

Autur, translatur, reschissur ed editur. Cun quels quatter chavazzins sa lascha circumscriver bain l’engaschament da Tista Murk per il teater (popular) rumantsch.

Ensemen cun Jon Semadeni è Tista Murk stà senza dubi in dals renovaturs ed animaturs dal teater en terra rumantscha.

Frontispizi da La Scena.
Legenda: Frontispizi da La Scena. MAD

Promotur dal teater

Tista Murk promova – a partir dals onns 40 e 50 – il teater rumantsch cun agens tocs e cun translaziuns, el maina numerusas reschias e fundescha il 1950 la retscha «La Scena», nua ch’el publitgescha vers tschient tocs da teater. Tranter da quels sa chattan divers tocs or da l’atgna plima, numerus teaters dad auturs rumantschs (Jon Semadeni, Andri Peer, Theo Candinas, Ulrich Caflisch, Men Gaudenz, etc.) e dasperas anc translaziuns rumantschas da la litteratura mundiala: Schiller, Lessing, Dürrenmatt, Ibsen, Molière e blers auters. Fitg blers da quels tocs ha Tista Murk translatà sez.

Ina survista dals agens teaters da Tista Murk, en successiun cronologica:

  • 1949: Chalavaina (drama patriotic)
  • 1950: La mort dal poet (drama)
  • 1958: La tuor (drama)
  • 1962: La prouva (gieu festiv)
  • 1962: Il triarch (drama)
  • 1963: Ils treis vents (paraula dramatisada)
  • 1988: Ils trais giats (operina)
  • 1989: Tredischin (paraula dramatisada)
  • 1991: La Raieta (opera en rumantsch grischun)

En bunamain l’entir Grischun maina Tista Murk era reschia, surtut per gieus libers. Per exempel dal 1962 a Müstair maina el la reschia per il toc festiv «La prouva», il gieu liber ch’el ha scrit sez en occasiun dal giubileum da 200 onns libertad en Val Müstair. L’onn 1964 dirigia el a Riom il drama istoric «Benedetg Fontana» ed il 1983 timuna el in auter drama istoric sin il Munt Sogn Gieri a Vuorz. Spezialmain losch era Tista Murk d’avair pudì represchentar il 1963 in agen toc, cun il titel «Il triarch», en il Teater da la citad a Cuira.

audio
Cadruvi, Maria – Tista Murk (part 3: teaters e bibliotecas)
ord RTR Audio dals 01.04.2015.
laschar ir. Durada: 3 minutas 42 Secundas.

Il prosperiment dal teater en Grischun, e surtut quel dal teater rumantsch, è per Tista Murk adina stà ina missiun. Uschia scriva el en in artitgel en chaussa, che per la cuminanza rumantscha saja il teater ina via tar sasez, in lieu d’identificaziun. Grazia al teater èsi tenor el pussaivel da survegnir plaschair vi da la lingua: «Und diese Freude an der eigenen Sprache brauchen wir alle. Diese Freude schenkt uns das Theater aber nur bei harter Arbeit, bei ernsthaftem Bemühen um beste Ausdrucksformen.» El valitava damai il teater sco factur cultural spezialmain impurtant e perfin necessari per il surviver da la lingua e la cuminanza rumantscha.

Und diese Freude an der eigenen Sprache brauchen wir alle. Diese Freude schenkt uns das Theater aber nur bei harter Arbeit.
Autur: Tista Murk

Grazia a la creaziun da la lingua da standard rumantsch grischun en ils onns 1980 era Tista Murk perfin da l’idea ch’ins pudess stgaffir in teater professiunal rumantsch. Da quella giada pareva quai bain in’idea utopica. Oz datti però gruppas d’acturs professiunals che prendan per mauns projects spiramain rumantschs, en ils idioms ubain en rumantsch grischun. Sco grond «fan» dal rumantsch grischun ha Tista Murk perfin scrit sco emprim in entir’opera (La Raieta) en quella lingua unifitgada, in’opera che n’è però mai vegnida represchentada.

Artitgels legids il pli savens